De Stijl
In het begin van de vorige eeuw bestond er in Nederland een tijdschrift dat de 'De Stijl' heette. Een stijl is een manier van doen, of in dit geval een manier van kunst maken. Het tijdschrift werd gemaakt door kunstenaars. Die schreven erin hoe kunst eruit moest zien. Ze zochten naar een nieuwe manier, een nieuwe stijl van kunst maken. Bij 'De Stijl' hoorden kunstschilders, architecten en meubelmakers. Een van de kunstschilders van 'De Stijl' was Piet Mondriaan. Hij schreef ook in het tijdschrift. De kunstenaars praatten veel over kunst. Een architect die bij 'De Stijl' hoorde, was Gerrit Rietveld. Hij bouwde onder andere een huis voor een vriendin. Dat huis paste helemaal bij de ideeën die de kunstenaars van 'De Stijl' hadden.
© Doesburg, Theo van & Huszar, Vilmos/Bridgeman
De kunstenaar Vilmos Huszár ontwierp de voorkant van het tijdschrift 'De Stijl'.
Het moest anders
Toen 'De Stijl' werd opgericht, werd er een grote oorlog gevoerd in de wereld: de Eerste Wereldoorlog. Nederland deed niet mee aan de oorlog, maar het was een sombere tijd en de mensen hadden veel zorgen. De kunst van die tijd ging over de wereld die je om je heen ziet. Maar de schilderijen zagen er niet precies hetzelfde uit als wat je zag. De kleuren of de vormen waren anders dan in het 'echt'. Toch kon je wel zien wat een schilderij voorstelde. Deze schilderstijl noemen we figuratief. Sommige kunstenaars vonden dat dit anders moest. Kunst moest over harmonie gaan. Dat was niet zo'n vreemd idee, want het was een nare tijd. Veel mensen droomden van een wereld zonder zorgen en ellende.
Opbouw van een schilderij
Harmonie is niet iets wat je kunt vastpakken. Het is meer een soort gevoel of een idee. De kunstenaars van 'De Stijl' vonden dat je dat beter kon weergeven door abstracte kunst. Harmonie kon je het best laten zien met geometrische vormen. Bijvoorbeeld door rechte lijnen, vierkanten en rechthoeken. Veel kunstenaars gebruikten alleen nog de basiskleuren: rood, geel en blauw. Met deze kleuren wilden ze hun kunst zo eenvoudig mogelijk houden. Ze gebruikten geen mengkleuren. Behalve de basiskleuren gebruikten ze wel ook wit, zwart en grijs, want dat zijn geen echte kleuren.
Piet Mondriaan gebruikte voor zijn schilderijen alleen verticale en horizontale lijnen. Dan ontstaan er vanzelf vierkanten en rechthoeken. Op die manier probeerde hij een evenwichtige compositie te maken. De lijnen en kleuren moet daarvoor zo verdeeld zijn, dat het fijn is om ernaar te kijken.
© AISA/Bridgeman
'Compositie met rood, geel en blauw' van Piet Mondriaan uit 1921.
Wonen volgens 'De Stijl'
De kleuren en de rechte lijnen van de schilderijen van Mondriaan waren ook te zien in het werk van Gerrit Rietveld. Bijvoorbeeld in 'de roodblauwe stoel' die hij maakte. Rietveld was de bekendste meubelmaker en architect van 'De Stijl'. Eerst werkte hij zonder kleuren. Later gebruikte hij de basiskleuren en zwart. Die kleuren zijn ook te zien in het huis dat hij samen met zijn vriendin Truus Schröder ontwierp: het Rietveld Schröderhuis. Daarnaast werd de kleur wit gebruikt. De meubels, muren en ramen kregen rechte lijnen en hoeken. Zo werd het echt een huis van 'De Stijl'.