Documentatiecentrum

Van houten poot tot blade runner

Zeerovers uit stripverhalen of films hebben vaak een houten poot of een haak in plaats van een hand. Tegenwoordig ziet een kunstbeen er veel meer uit als een gewoon been. Prothesen en kunstorganen vervangen delen van je lichaam, wanneer je die niet meer hebt. Of wanneer die niet meer goed werken. Een prothese vervangt een lichaamsdeel en zit aan de buitenkant van je lichaam. Een kunstorgaan vervangt een orgaan. Ze kunnen buiten het lichaam zitten, maar ook er in.
Prothesen bestaan al heel lang. Vroeger waren ze van hout, leer of glas en werden ze gemaakt door ambachtslieden, zoals een timmerman of een smid. Nu zijn ze van lichte en buigzame materialen, bijvoorbeeld kunststof of titanium. Deze prothesen worden gemaakt door een orthopedisch instrumentmaker. Omdat er steeds nieuwe medische en technische kennis komt, levert dat nieuwe mogelijkheden op, zoals computergestuurde prothesen.
  


© Marcel van den Bergh/HH, Amsterdam

De werkplaats van een orthopedisch instrumentmaker lijkt wel op die van een klusjesman. Je vindt er onder andere gereedschap als een boor- en zaagmachine, hamers en schroevendraaiers.

Voor wie zijn ze bedoeld?

Er zijn verschillende redenen waarom iemand een prothese of kunstorgaan nodig heeft. Soms is er een cosmetische reden. Met een voortand minder kun je nog steeds eten. Maar het staat beter als je er een namaaktand voor in de plaats krijgt. Het kan ook zijn dat er vanaf je geboorte al iets mis is, bijvoorbeeld dat je nieren niet goed werken. Je lichaam kan ook beschadigd raken door een verkeersongeluk of door vuurwerk. Soldaten raken vaak gewond door landmijnen. Die bommen zijn verstopt in de bodem en exploderen als je er overheen loopt of rijdt.
Als je een orgaan nodig hebt, kan dat een donororgaan zijn. Soms is het alleen nodig om een onderdeel van een orgaan te vervangen. Bijvoorbeeld als een hartklep niet meer goed werkt. Je eigen hart blijft gewoon zitten, alleen de klep wordt vervangen.
Kunstorganen bestaan nog niet zo lang. De eerste kunstnier is van 1943. Dit komt omdat organen veel ingewikkelder zijn om te maken dan bijvoorbeeld een knie of een heup. Toch is er op het gebied van kunstorganen nog veel vooruitgang mogelijk. Wanneer een kunstorgaan in een lichaam geplaatst wordt, ziet het lichaam dit als een indringer. Het lichaam wil het orgaan afstoten of inkapselen. Daarom wordt er onderzoek gedaan naar organen die gemaakt worden van cellen uit je eigen lichaam. Die cellen zijn van jezelf, het lichaam herkent ze en zal ze niet als een indringer zien.
Met prothesen is er al veel mogelijk. Zo zijn er computergestuurde kunstbenen die waarnemen op wat voor ondergrond je loopt. De bewegingen worden daarop aangepast. Ook lijken prothesen steeds echter. Alsof je echte nagels hebt bijvoorbeeld en er echte adertjes doorheen lopen. Of wat denk je van een prothese met namaak haartjes erop of een tatoeage.


© Sarah Fortney/US Navy, Washington

Met deze prothese kun je dingen pakken en dragen. Over de prothese wordt een handschoen gedragen van kunststof zodat de hand eruit ziet als een echte hand.


Leven en sporten met prothesen

Het is misschien moeilijk voor te stellen dat een jong kind twee kunstbenen heeft. Maar je went er wel aan en je leert er steeds beter mee omgaan. De prothesen zitten vastgezogen aan stompen. Tijdens het slapen en douchen gaan ze af. Lopen gaat meestal goed, alleen rennen niet. Daar zijn speciale prothesen voor. Als je wel eens naar Paralympics hebt gekeken, weet je dat er bladerunners aan mee doen. Zij hebben prothesen die bestaan uit een soort halve boog, gemaakt van koolstof. Deze blades kun je aan je benen vastmaken. Met deze prothesen kun je juist heel hard rennen. 

Dit is een samenvatting van het Informatie-boekje 405 Van houten poot tot bladerunner.


Details en informatie

  • Titel: Van houten poot tot blade runner
  • Auteur(s): Cunera Joosten
  • Nummer: 405
  • Niveau: 4
  • Siso: J 605.8
123movies